Bekende cases
In Scandinavië zijn verschillende cases bekend waar medewerkers van afvalwaterzuiveringen een legionellabesmetting hebben opgelopen. Daarnaast zijn er drie cases bekend waar tientallen mensen ziek zijn geworden. Eén van de bekendste legionella-uitbraken is de uitbraak in Warstein (De). In de afvalwaterzuivering waren hoge aantallen Legionellabacteriën aangetroffen. Het water van de zuivering werd op de rivier geloosd. Een nabijgelegen koeltoren maakte gebruik van het rivierwater, waardoor de legionellabacteriën zich door de lucht konden verspreiden en slachtoffers maakten. Ook in Pas-de-Calais (Fr) zijn 68 mensen ziek geworden. De bron is teruggevonden in de afvalwaterzuivering. Een koeltoren heeft voor de verspreiding gezorgd. In Noorwegen zijn meer dan 64 mensen ziek geworden. Er zijn legionellabacteriën in de afvalwaterzuivering aangetroffen. Na het sluiten van de zuivering zijn er geen patiënten meer bijgekomen.
Warm afvalwater
Er zijn voldoenden voedingsstoffen in afvalwater aanwezig voor de groei van legionellabacteriën. Ook de pH is gunstig. De temperatuur van het afvalwater is echter bepalend voor de groei van legionellabacteriën. Vooral bij temperaturen tussen 30°C en 40°C groeit legionella pneumophila optimaal. De meeste afvalwaterzuiveringen opereren op lagere temperaturen. Er zijn naar onze schatting 60 zuiveringen die op hogere temperaturen werken:
- Warme afvalwaterstromen die afkomstig zijn uit industriële processen
- Deelstromen voor aanvullende stikstofverwijdering op hogere temperatuur
- Membraanbioreactoren met stikstofverwijdering op hogere temperatuur
Hydroscope heeft meer dan 10 industriële en rioolwaterzuiveringen onderzocht. Bij zuiveringen met warme afvalwaterstromen zijn hoge legionellaconcentraties aangetroffen oplopend tot 109 kve/liter. De concentratie aan legionellabacteriën kan binnen een aantal weken hoog oplopen, maar ook weer afnemen. Bij membraanbioractoren zijn de legionellaconcentraties veel constanter.
Legionella in de lucht
Zolang er geen verneveling van afvalwater plaatsvindt, vormen de legionellaconcentraties geen risico. Het is wel zaak om geen hoge concentraties te lozen op het riool of oppervlaktewater. Bij de meeste afvalwaterzuiveringen vindt er beluchting plaats. Door beluchting ontstaat verneveling en kunnen legionellabacteriën zich verspreiden en ingeademd worden. Hydroscope heeft afgelopen jaar meer dan 200 luchtmonsters genomen boven en rondom afvalwaterzuiveringen. Alhoewel er geen dosis-effect-relatie voor legionella bekend is, gaan we ervanuit dat het aantreffen van legionellabacteriën in de lucht gevaarlijk is en er maatregelen nodig zijn.
In de literatuur wordt beschreven dat de bacterieconcentratie in de lucht boven een beluchtingstank een factor 108 lager is dan in water. Hydroscope heeft bij legionellaconcentraties beneden 106 kvel/liter afvalwater geen legionellabacteriën in de lucht aangetroffen. Bij hogere concentraties treffen we regelmatig ook legionellabacteriën in de lucht boven de beluchtingstanks aan. Bij concentraties oplopend tot 109 kvel/liter afvalwater kunnen ook op tientallen meters afstand bacteriën worden aangetoond.
Het bemonsteren en analyseren van legionellabacteriën in afvalwater en lucht is erg lastig. De detectiegrens is hoog en de betrouwbaarheid is beperkt.
Maatregelen
Er zijn verschillende preventiemaatregelen denkbaar. Het voorkomen van legionellagroei in warme afvalwaterzuiveringen lijkt zeer lastig. De hoge temperatuur is immers nodig voor efficiënte stikstofomzetting. Het reduceren van de aanvoer van legionellabacteriën in het influent heeft effect, maar lijkt onvoldoende om legionellagroei volledig tegen te gaan. Er zijn mogelijkheden om verneveling te reduceren, bijvoorbeeld middels een drijvende afdekking of het toepassen van zuurstofbeluchting. Ook het afdekken van de zuivering en luchtbehandeling hebben effect. Hydroscope kan eigenaren van afvalwaterzuiveringen adviseren en de effectiviteit van maatregelen toetsen.
Achtergrondinformatie
Lees hier meer.
